Adalbertus - Ciekawostki - Tarnowo Pałuckie

Tarnowo Pałuckie jest usytuowane w sąsiedztwie trzech jezior (Rgielskie, Bracholińskie i Łeknińskie) i w przeszłości dość często było zalewane podczas wiosennych roztopów. Legenda głosi, że niewielki świerkowy kościółek przypłynął tu na falach jednej z takich powodzi. Osiadł on na wzgórzu i od tego czasu woda przestała zagrażać mieszkańcom wioski.

INFORMACJE OGÓLNE:

Tarnowo Pałuckie to wieś w gminie Wągrowiec (woj. wielkopolskie), położone 8 km na północny wschód od miasta, przy szosie Wągrowiec – Żnin, w pobliżu jez. Rgielsko Zachodnie. wzmiankowana już w 1218 roku jako własność cystersów z Łekna.

HISTORIA:

Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Tarnowie Pałuckim pochodzi z bulli papieża Honoriusza III z 1218 r. Początkowo była to niewielka osada. Za rządów opata Hermana w 1370 r. na mocy dokumentu króla Kazimierza Wielkiego otrzymała prawo magdeburskie i prawo do targów we wtorki każdego tygodnia. Cystersi łekneńscy planowali utworzenie tu ośrodka miejskiego. Z różnych przyczyn Tarnowo nigdy jednak w taki ośrodek się nie przekształciło.

Już ok. poł. XIII w. (przed 1263 r.) pobudowano tu pierwszy drewniany kościół, który postawiono na kamiennych fundamentach. Miał on służyć wiernym z najbliższej okolicy. Relikty jego fundamentów odsłonięto w czasie badań wykopaliskowych w 1999 r. Wg wstępnych badań miał on długość ok. 19,5 m (nawa z prezbiterium) i szerokość ok. 8 m. Nawa od wschodu była poprzedzona nieco węższym prostokątnym prezbiterium. Datę jego powstania poświadczają niezależnie zachowane relikty architektoniczne, kontekst archeologiczny oraz zapisy w nekrologach na temat zarządzających nim proboszczów.

Z dotychczasowych ustaleń wynika, że kościół ten funkcjonował do ok. ostatniej ćwierci XIV w. Wtedy na jego miejscu postawiono nowy (drugi) obiekt, który w głównej bryle zachował się do dziś. Jego powstanie wiązało się najprawdopodobniej z przywilejem Kazimierza Wielkiego z 1370 r. Jak wynika z badań , zakrystię i prawdopodobnie korpus jego nawy głównej wybudowano w ostatniej ćwierci XIV w. Najstarsze drewno użyte do jego konstrukcji zostało ścięte jesienią/zimą 1373/1374 r. Przy obiekcie tym prowadzono kilkakrotnie różne prace budowlane, m.in. ok. 1628-1629 r. wymieniono więźbę dachową na kościele, a około 1639-1640 r. od zachodu dostawiono do niego wieżę, co dodatkowo poświadcza data wycięta na belce nad wejściem z wieży do kościoła:1639 r. Następnie kościół, jak i wieżę, kilkakrotnie restaurowano; ostatnio w XIX w.

Źródła poświadczają, że już od początku XV w. kościół ten był pod patronatem cystersów łekneńsko-wągrowieckich. Z 1404 r. pochodzi zapis, według którego, za rządów opata Chrystiana, papież Innocenty VII potwierdził prawo patronatu nad parafią tarnowską cystersom z Wągrowca, dając im wolny wybór proboszcza i dochody z tej parafii.

Niemal cała powierzchnia ścian i stropów kościoła pokryta jest wspaniałą renesansową polichromią, powstałą prawdopodobnie w latach 30. XVII w. (na pewno nie wcześniej). Do dziś nie ma pewności, kto jest jej autorem, choć umieszczony na sarkofagu w scenie Wniebowstąpienia (wschodnia ściana prezbiterium) inicjał PW lub WP sugeruje, iż mógł to być wielkopolski malarz z tamtego okresu, Walenty Podczosik. Inna opcja przypisuje dzieło Krzysztofowi Boguszewskiemu i jego pomocnikom, a według jeszcze innej malowidła stworzyli co bardziej uzdolnieni artystycznie cystersi.

Warto przyjrzeć się ścianom nawy. Malowidła na południowej ścianie składają się na opowieść o życiu i osiągnięciach patrona kościoła, św. Mikołaja, podczas gdy te na północnej poświęcone są św. Małgorzacie. Ciekawe jest tu zwłaszcza wyobrażenie świętej dziewicy o wschodnich rysach twarzy.

Kościół pw. św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim ze względu na swą chronologię, walory historyczne i artystyczne - w 1933 r. został wpisany do rejestru zabytków. Jest on najcenniejszym drewnianym obiektem sakralnym w Polsce - perłą architektury drewnianej na naszych ziemiach. W perspektywie kościół, wraz z przylegającym doń cmentarzem, ma stanowić skansen drewnianej architektury sakralnej.

INFORMACJE :

Kościół jest zwykle zamknięty (za wyjątkiem nabożeństw), ale zwiedzanie zorganizować można za pośrednictwem Muzeum Regionalnego w Wągrowcu (tel. 067 262 03 21).