Później jednak przychodzą lata oddalenia od Boga. Teresa jako 13-16-letnia, dorastająca dziewczyna, rozszerza swe horyzonty czytając namiętnie romanse rycerskie i spotykając się ze swymi kuzynami i kuzynkami, którzy nie zawsze mają na nią dobry wpływ. Ostyga w gorliwości... Don Alonso zaradza niebezpiecznej sytuacji córki umieszczając ją w pensjonacie sióstr Augustianek. Teresa pozostając tam przez półtora roku jako wychowanka, zdobywa równowagę psychiczną i odzyskuje utraconą pobożność, która wzrasta do tego stopnia, że słyszy w swej duszy pierwszy głos powołania do życia zakonnego. Jesienią 1532 r. dotknięta ciężką chorobą musi opuścić klasztor. Ojciec wywozi ją poza miasto, na leczenie, do stryja Pedra Sanchez de Cepeda. Tu na łonie natury obcuje w sposób bardziej wewnętrzny i spokojny z Bogiem. Czyta listy św. Hieronima, które nią wstrząsają i skłaniają do podjęcia decyzji wstąpienia do Zakonu. To postanowienie oznajmia swemu ojcu, który jednak nie wyraża na nie zgody. Teresa w tej sytuacji okazuje swoją odwagę i moc woli - ucieka z domu i przywdziewa habit karmelitański w klasztorze Wcielenia w Avila (1536). Teresa dobrze się czuje w nowicjacie i składa śluby zakonne 3 listopada 1537 r. Po odejściu Teresy dom rodzicielski zaczyna pustoszeć. Bracia, oczarowani odkryciem Ameryki i możliwościami lepszego życia, udają się tam jako konkwistadorzy. Za nimi podążają stryjowie i kuzyni znani Teresie. W ten sposób Święta zrywa prawie wszelkie więzy z rodziną.
Pierwsze lata życia zakonnego Teresa spędza w atmosferze monastycznej i rodzinnej nacechowanej dużą gorliwością, ale radość i zapał, z jakimi pokonuje trudności, zostają gwałtownie przerwane ciężką chorobą, która zmusza ją do opuszczenia klasztoru. Wraca do domu stryja i oddaje się lekturze wybranych książek, wśród których znalazło się "Trzecie abecadło" Franciszka de Osuna wtajemniczające ją w życie wewnętrzne, bardziej systematyczne, i w modlitwę kontemplacyjną. Gwałtowny sposób leczenia przez pewną znachorkę doprowadza Teresę do pogorszenia zdrowia, ale rozmowy i urok chorej zakonnicy taki wywierają wpływ na miejscowego kapłana, oddanego życiu niemoralnemu, że powraca do świętości swego stanu. Jest to pierwsza duchowa zdobycz Świętej. Wobec pogarszania się stanu zdrowia, musi wrócić do domu rodzinnego prawie umierająca. Umocnienie i zdolność przetrwania znajduje w rozmyślaniu historii Hioba, wyczytanej w "Moraliach" św. Grzegorza Wielkiego. W dniu Wniebowzięcia NMP doznaje ataku serca, po którym przez 4 dni pozostaje w stanie konania a nawet letargu. Nie pogrzebano jej jedynie dzięki uporowi ojca, który nie chce wierzyć w śmierć ukochanej córki. Wróciwszy do przytomności, pozostaje sparaliżowana i bardzo osłabiona, żąda jednak, aby ją przenieść do klasztoru, gdzie po 3 latach zostaje całkowicie uzdrowiona za przyczyną św. Józefa.
Do 1554 r. życie Teresy charakteryzuje się formą ascetyczną; jest to długi łańcuch jej wysiłków osobistych, kryzysów, walk, napięć i ustępstw, które zmieniają się dopiero dzięki działaniu łaski. W Wielkim Poście tego roku Święta przeżywa przełom wewnętrzny pod wpływem lektury "Wyznań" św. Augustyna oraz zetknięcia się z wizerunkiem Chrystusa przy słupie biczowania. Wtedy to z wielką gorliwością rozpoczyna bezkompromisowe dążenie do doskonałości. Następne lata życia Teresy można nazwać stanem "ekstatycznym", w którym eksplodują łaski nadzwyczajne, a spośród nich najbardziej tajemnicze jest przebicie serca oraz prawdziwe i całkowite oczyszczenie wewnętrzne ze wszelkiej skazy. 18 listopada 1572 r. przy okazji Komunii św. Teresa otrzymuje łaskę mistyczną symbolizującą małżeństwo między jej duszą a Trójcą Świętą.
Owocem wizji piekła i wielkiej dojrzałości duchowej Teresy jest postanowienie jak najwierniejszego zachowywania Pierwotnej Reguły Karmelu, dlatego też Święta podejmuje się dzieła Reformy Zakonu. Dnia 24 sierpnia 1562 r. Teresa zakłada w Avila pod wezwaniem św. Józefa pierwszy klasztor Karmelitanek Bosych, zakonnic oddanych życiu modlitwy, umartwienia i samotności w ścisłej klauzurze oraz przyczynia się także do odnowienia gałęzi męskiej Zakonu i inspiruje wyjazd Karmelitów Bosych na misje do Konga. Jeszcze za jej życia powstaje 18 klasztorów sióstr i 15 klasztorów braci.
Święta pozostawia po sobie pisma ascetyczno - mistyczne o wielkim znaczeniu: "Księga życia", "Droga doskonałości", "Twierdza wewnętrzna", "Księga fundacji" i inne pomniejsze dzieła. Dnia 4 października 1582 r. w Alba de Tormes, w zachwycie miłości, Teresa oddaje duszę Bogu wypowiadając ostatnie słowa: "W końcu, Panie, jestem córką Kościoła".
Błogosławioną ogłasza ją Paweł V 24 kwietnia 1614 r., kanonizuje Grzegorz XV 12 marca 1622 r., a jako pierwszą kobietę 27 września 1970 r. Paweł VI ogłasza św. Teresę od Jezusa Doktorem Kościoła.