Adalbertus - Rzym

INFORMACJE OGÓLNE:

Rzym - (Roma) - stolica Włoch, ośrodek administracyjny regionu Lacjum, położony w środkowej części Półwyspu Apenińskiego, na pagórkowatej równinie (na 7 wzgórzach), nad rzeką Tyber, w odległości ok. 27 km od ujścia rzeki do Morza Tyrreńskiego. Powierzchnia ok. 208,6 km2, 2,723 mln mieszkańców (zespół miejski 3,761 mln mieszkańców, 1992).

W centrum Rzymu, na prawym brzegu Tybru, leży Watykan.

Pod względem administracyjnym dzieli się na 3 strefy:

1) centralną (śródmieście), położoną w obrębie Murów Aureliana, będącą najstarszą częścią miasta, skupiającą instytucje i urzędy państwowe, siedziby firm przemysłowych, handlowych, banków oraz większość zabytków,

2) obrzeżną (nowoczesne dzielnice mieszkaniowe, głównie w południowo-wschodniej i zachodniej części miasta),

3) podmiejską, gdzie znajduje się większość zakładów przemysłowych.

KRÓTKA HISTORIA:

Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z IX-VIII w.p.n.e. (wzgórze Palatyn). Założony wg tradycji 753 p.n.e. przez Romulusa. Na przełomie VII i VI pod panowaniem Etrusków. Zniszczony przez Celtów, odbudowany i otoczony murami obronnymi przez Serwiusza Tuliusza (VI w. p.n.e.).

Korzystne położenie obronne i handlowe przyczyniło się do wzrostu potęgi i zamożności Rzymu, który poszerzył swój obszar o wzgórza: Wiminal, Kwirynał i Kapitol, gdzie zbudowano świątynię Jowisza. W poł. IV w. mury Rzymu objęły Awentyn (miasto siedmiu wzgórz). 312 p.n.e. zbudowano pierwszy akwedukt (Aqua Appia) i pierwszą drogę bitą (Via Appia

Za panowania Oktawiana Augusta (27 p.n.e.-14 n.e.) powiększono obszar miasta i podzielono na 14 dzielnic. Na przełomie I i II w. n.e. ludność szybko rozwijającego się Rzymu przekroczyła prawdopodobnie 1 mln osób. 272 cesarz Aurelian w obawie przed najazdami ludów barbarzyńskich przedsięwziął budowę muru miejskiego.

Po przeniesieniu stolicy cesarstwa do Konstantynopola (330), a rezydencji cesarzy zachodniorzymskich do Mediolanu i Rawenny miasto utraciło znaczenie polityczne. Rzym był wielokrotnie najeżdżany i rabowany przez barbarzyńców: 410 przez Wizygotów pod wodzą Alaryka I, 455 przez Wandalów Genzeryka, Ostrogotów Totili. W ostateczną ruinę popadł w czasie wojny Bizancjum z Gotami.

Od IV w. stał się ważnym ośrodkiem kultury starochrześcijańskiej. 536 zdobyty przez Belizariusza, 546 zajęty przez Ostrogotów, od 549 pod władzą Bizancjum. Od końca VI w. wola papieży (biskupów Rzymu) stała się decydująca w sprawach dotyczących miasta. 739 splądrowany przez Longobardów, 846 przez Saracenów, 1084 przez Normanów.

Interweniujący w obronie Rzymu przed Longobardami (754, 756) Pepin Mały przekazał władzę nad miastem papieżowi. Odebrany barbarzyńcom i przekazany papieżom egzarchat raweński i Pentopolis dały początek Państwu Kościelnemu. Od 800 odbywały się tu koronacje cesarzy zachodniorzymskich.

Rozwój miasta został zahamowany w XI w. przez konflikt między papiestwem i cesarstwem. Po przeniesieniu siedziby papieży do Awinionu (1309) o władzę w mieście rywalizowały rody Colonnów, Orsinich i in. W 1. poł. XV w. za pontyfikatu Marcina V i Mikołaja V nastąpiło odrodzenie Rzymu jako stolicy państwa papieskiego.

Na początku XVI w. działało tu wielu wybitnych artystów renesansu, m.in. S. Botticelli, D. Bramante, Michał Anioł, Perugino, Rafael, L. Signorelli. Rozwijało się rzemiosło i handel obsługujące potrzeby dworu papieskiego, patrycjatu oraz zjeżdżających tu z całej Europy rzesz pielgrzymów. 1527 splądrowany przez wojska niemiecko-hiszpańskie Karola V (Sacco di Roma).

1809 wcielony do Francji, uznany przez Napoleona I za drugą stolicę cesarstwa. W 1814 powrócił pod władzę papieży. Podczas Wiosny Ludów (1848) proklamowany stolicą republiki, której istnienie zakończyła w 1850 interwencja wojsk francuskich. We wrześniu 1870 włączony do zjednoczonych Włoch i 26 I 1871 uznany za stolicę kraju.

W okresie rządów B. Mussoliniego miasto rozbudowało się przekraczając historyczne granice. Podczas II wojny światowej ogłoszony "miastem otwartym". 4 VI 1944 zajęty przez oddziały alianckie. Od 2 VI 1946 stolica Republiki Włoskiej. 25 III 1957 podpisano tu traktat powołujący Europejską Wspólnotę Gospodarczą. W latach 1962-1965 miejsce obrad II soboru watykańskiego.

Przemysł oparty na drobnych zakładach, głównie rzemieślniczych. Rozwinięty przemysł poligraficzny, chemiczny, elektrotechniczny, maszynowy, włókienniczy, odzieżowy, skórzany, szklarski, spożywczy oraz filmowy (ośrodek w Cinecitta). Ważny węzeł komunikacyjny na szlaku wzdłuż Półwyspu Apenińskiego (Autostrada Słońca), dwa porty lotnicze - międzynarodowy im. Leonarda da Vinci i krajowy w Campino, port morski.

Siedziba kilku organizacji międzynarodowych (m.in. agendy ONZ do spraw wyżywienia i rolnictwa FAO, Międzynarodowej Izby Handlowej). Silnie rozwinięta turystyka, liczne hotele, restauracje.

ZABYTKI:

Wśród budowli antycznych do najważniejszych należą: ruiny Forum Romanum z murami licznych świątyń, budowli publicznych i łukami triumfalnymi. Fragmenty zespołu forów cesarskich, m.in. forum Trajana z kolumną Trajana, Panteon, Amfiteatr Koloseum.

Świątynie bądź pozostałości świątyń - Apollina, Fortuny, Kybele, Romy, Fortuny Virilis, Wenus, Westy. Pałace cesarskie bądź pozostałości pałaców - Flawiuszów, Nerona, Oktawiana, Tyberiusza, łuk Konstantyna. Kolumna Marka Aureliusza. Termy bądź ruiny term - Agrypy, Decjusza, Dioklecjana, Karakalli, Septymiusza Sewera. Pozostałości teatrów Pompejusza i Marcellusa. Mauzolea - Augusta, Hadriana (Zamek Św. Anioła), Ara Pacis, Panteon: mosty - Hadriana, Milvio, Aemilii. Rzymskie nekropolie, wśród których wyróżnia się grobowiec Cecylii Metelli przy Via Appia.

Z okresu starochrześcijańskiego: liczne katakumby, m.in. Kaliksta, Domitylli. Bazyliki - S. Agnese fuori le Mura (IV, VII, XV-XVI w.), S. Giovanni in Laterano (IV w., 1646-1649) z baptysterium (IV-V w.), S. Marco (IV, IX, XV w.), S. Maria Maggiore (IV, V, XIII, XVI-XVIII w.), S. Paolo fuori le Mura (IV w.), S. Pudenziana (IV, XVI w.), S. Cecilia in Trastevere (V, IX, XVI, XIX w.) z kampanilą (XII w.), S. Cosma e Damiano (VI, XVII w.), S. Maria Antiqua (VI, VIII w.), S. Maria in Cosmedin (VI, VIII, XII w.) i in.

Architektura romańska i gotycka: kościoły - S. Clemente (IV, XI, XII w.), S. Crisogono (XII, XVII w.), S. Maria in Aracoeli (XIII w.), S. Maria in Trastevere (IV lub V, XII w.), S. Maria sopra Minerva (XIII, XV w.), S.S. Quattro Coronati (XI, XII, XX w.) i in. Wieże mieszkalne (XIII w.) - Capocci, Conti, Torre delle Milizie. Architektura renesansowa: kościoły - bazylika Św. Piotra na Watykanie (XV-XVIII w.), S. Agostino (XV w.), S. Maria degli Angeli (XVI w., przebudowany przez Michała Anioła z części term Dioklecjana), S. Maria del Popolo (XI, XV w.), S. Maria della Pace (XV, XVII w.), S. Pietro in Montorio (XV, XIX w.), S. Pietro in Vincoli (XV w.) i in. Pałace - Alberini (XVI w.), Cesarini-Sforza (XV w.), dei Tribunali (XVI w.), del Governo Vecchio (XV w.), della Cancelleria (XV, XVI w.), della Sapienza (XVI w.), Falconieri (XVI-XVII w.), Farnese (od 1511), Penitenzieri (XV w.), Saccheti (XVI w.), Salvini (XVI w.), Spada (XVI-XVII w.), Venezia (od 1452) i in. Wille - di Papa Giulio (1550-1555), Farnesina (1508-1511), Madama (od 1516), Medici (XVI w.).

Architektura barokowa: kościoły - Il Gesu (XVI w.), S. Agnese al Circo Agonale (1652-1657), S. Andrea al Quirinale (1658-1670), S. Andrea della Valle (XVI, XVII w.), S. Bibiana (1624-1626), S. Carlo alle Quattro Fontane (1638-1641), S. Caterina Funari (XVI w.), S. Filippo Neri (XVIII w.), S. Luigi dei Francesi (XVI w.), S. Marcello al Corso (1682-1683), S. Maria della Vittoria (1608-1620), S. Maria in Monte Santo (1662-1667), S. Maria in Valicella (XVI w.), S. Maria in Via Lata (XVII w.), S. Niccolo in Carcere (XVI w.) i in. Pałace - Barberini (XVII w.), Colonna (XVIII w.), della Consulta (XVIII w.), Doria (XVIII w.), Kwirynalski (XVI w.), Laterański (XVI w.), Montecitorio (XVII w.), Pamphili (XVII w.), Verospi (XVII w.) i in. Liczne fontanny, m.in. - da Barcaccia, dei Fiumi, del Tritone, Quattro Fontane, di Trevi.

Architektura neoklasycystyczna: fasady kościołów S. Pantaleo i S. Rocco (XIX w.). Pałace przy Piazza del Popolo, teatr Argentyna (XIX w.) i in.

Budowle wzniesione w okresie rządów faszystowskich: Foro Italico, Citta Universitaria, Esposizione Universale di Roma.

Budowle współczesne, m.in.: Stazione Termini, budynki olimpijskie, stadion Flaminio.